پیچیده گی ها وتناقضات در قانون اساسی افغانستان .

قانون اساسی مهم ترین واصلی ترین منبع حقوق اساسی دریک کشور است وبخش اعظم از قواعد مربوط به حقوق اساسی معولا در قانون اساسی یک کشوروجوددارد وما میتوانیم این قواعد رااز درون قانون اساسی آن کشور بدست .درقدم نخست یک تعریف مشخص وواضع بر اساس معیار های شکلی وماهوی از قانون اساسی بیان میکنیم .

قانون اساسی عبارت از مجوعه قواعد اساسی سازماندهنده ی دولت نهاد های دولتی حقوق وتکالیف دولت وافرادی که منشاه عرفی وعادی داردویابه شکل یک سندرسمی توسط مقام  ویژه صلاحیت دار وضع وتعریف میشود .

قانون اساسی از اهمیت وجایگاه خاص در سلسله مراتب قوانین قرار داردودر یک جامعه به مثابه ی وثیقه ی ملی وقانون موسس که اساسات نظام آن جامعه راپایه ریزی میکند واز اهمیت وجایگاه والا وبرتر نسبت به سایر قوانین برخوردار است  وسایر قوانین از قانون اساسی الهام میگرد ومبتنی برآن به وجود می آید ودرانطباق باآن معنا ومفهوم پیدامیکند.

به همین دلیل قانون اساسی درسلسله مراتب قوانین درجایگاه نخست قرار داشته وبه نحوی که به آن ام القوانین گفته میشود.وقانون اساسی که در کشورعزیزماافغانستان تطبق میشود با بعضی از ابهامات  وپیچیده گی هاوتناقضات مواجه اند.

نظر به تحقیقات مادرافغانستان از دوران انقلاب نهضت مشروطه خواهی درمقابل نظام نگون بخت وفاسد مطلقه که نتجه آن منجر به نهضت قانون اساسی گرایی گردید وبعد از آن تابه امروز همیشه قانون اساسی دریک تغیر ونوسان مطلق بوده واکثرادرشتاب زدگی کامل به تصویب رسید نقض وکاستی های زیادی رابه همراه دارد .قانون اساسی فعلی با یک سلسله نوآوری های تقریبین درمیان کشورهای اسلامی وهمسایه خاص پنداشته میشود وازلحاظ محتوا میتوان این قانون راعطایی وبه لحاظ ظاهری آنرادموکراتیک نامید زیرا نماینده گان مردم درپروسه تسویدآن حضور داشتند.

ازجمله بعضی ویژه گیها ومشکل های که درماده های قانون اساسی برمیخوریم قرارآتی است .

یکی از ویژه گیهای قانون اساسی جمع بین ارزش های اسلامی وحقوق بشری است ماده سوم وهفتم به حمایت ازهمین ویژه گی بیان میدارد که در افغانستان هیج قانونی نمی تواند مخالف معتقدات واحکام مقدس اسلام باشد .

ماده سوم این طور صراحت میبخشد ویابیان میکند که افغانستان یک کشور اسلامی است وتمام قوانین درمطابقت باشریعت اسلام شکل گرفته وهیج قانون درمغایرت بااحکام اسلامی درین کشور نافذ گردیده نمیتواند .ودر ادامه ماده هفتم تصریح میکند  دولت منشور ملل متحد معاهدات بین الدول میثاق  های بین المللی که افغانستان به آن پیوسته است واعلامیه جهانی حقوق بشر را رعایت میکند ماده هفتم افغانستان راجزلاینفیک دهکده ی جهانی معرفی کرده تعهد انرا بررعایت موضوعات حقوق بشری درکنار سایر تعهدات درعرصه ی بین الملل بیان میکند .

حالا اگر اعلامیه جهانی حقوق بشر وتوانایی افغانستان را درعایت آن برسی کنیم درماده18.و19  اعلامیه جهانی حقوق بشر به طور شفاف بیان میشودکه هرانسان بدون کدام ملاحظات جغرافیایی در داشتن مذهب ویا تغیر آن بدون انیکه مورد پیگرد عدلی قرار گیرد آزاد است هم چنان این موارد در مواد 16 .18.27.و5 میثاق بین الملل مدنی وسیاسی وقرار داد های بین المللی رفع هرنوع تبعیض نژادی نیز تاکیدگردیده است .

مشکیل دیگر ماده ی130 است که در تناقض باماده 27قرار داشته وبه تمرکز قدرت بیش ازحد قاضی وسارنوال می افزاید وزمینه را برای استفاد ه ی سو برای اسلامیست های تند رو مساعد ساخته ویک نوع حکم از پیش خود داوری رادرموارد که قانون حکم ننموده است برا ی قضات فراهم میکند .درحالیکه ماده 27 اشاره دارد هیج عملی جرم پنداشته نمی شود مگر به حکم قانون ازپیش بیان شده باشد.

 وماده 130 دادن صلاحیت تقریبین نامحدود به محدود به قضات آنرا نقض کرده  وزمینه سازی سوی مدیر یت وفساد درسستم عدلی وقضایی کشور مانرابه وجود اورده است.

بحث مهم دیگر صلاحیت تفسیر قانون اساسی ابهام ماده ی 121 وتضادبا ماده ی 157 میباشد درماده 157 کمیسون مستقیل نظارت برتطبیق قانون اساسی پیش بینی شده است ولی متاسفانه صلاحیت تفسی معلوم نبوده واصلن ذکر کلیمات ایجاد میگردد نیزمهم است .

درماده ی121قانون اساسی بیان میشود بررسی مطابقت قوانین ,فرامین تقنینی,معاهدات بین الدول ,ومیثاق های بین المللی باقانون اساسی وتفسیر آنها ازصلاحیت سترمحکمه میباشد.

درین ماده منظور ازکلمه "آنها" مبهم است مشخص نمیشود که آیا  منظور ازذکر این کلمه تفسیر قانون اساسی راشامل میشود  پس تداخل وظیفوی وایجاد کمسیون مستقیل نظارت برتطبیق قانون اساسی  چی معنی دارد .

دراخیر درسخن نهایی باید گفت که بایستی بسیار به شکل اندیشمندانه توام بامقتضیات زمانی آن صورت گیرد وگرنه این مشکل ها وبحران ها بشتراز پیش افزایش یافته کشور وشهروندان هرکز به رشد ونبوغ شایسته ییک جامعه ی مدرن نخواهد رسید باید لوی جرگه دایر شده ومشکیل های موجود این قانون برطرف شود ..

ومن الله التوفیق .

نویسنده: ذکریا وفا  دانشجوی حقوق